VERKETTEREN

 

    


| 23-12-2020 |

 

Ik verbaas mij al een aantal jaren over de toenemende onverdraagzaamheid in de samenleving; dit uit zich in de politiek, tussen religies en in het algemeen in maatschappelijke debatten over tal van onderwerpen, zowel nationaal als internationaal. De tegenstanders in welk debat dan ook worden haast per definitie verketterd. De ‘sociale media’ zijn daarbij verre van sociaal. Steeds vaker krijg je als politicus of als mens met een (onwelgevallige) mening tal van verwensingen over je heen. Het lijkt wel of mensen in de ‘sociale media’ worden meegezogen in een bubbel van gelijkgezinden en zich het recht toe-eigenen op de enige en juiste mening. Zij en zij alleen hebben daar patent op. Ze klampen zich vast aan het eigen gelijk. Als het ware door de algoritmen teruggetrokken op een eiland van gelijkgestemden. Raar! In onze evolutie hebben we leren praten en een gigantische woordenschat ontwikkeld om als groepsdier wikkend en wegend dichter bij de waarheid en harmonie te komen. De woordenrijkdom is ontstaan juist om genuanceerd tot een vergelijk te komen in een proces van meningsvorming. In dat proces zijn respect en verdraagzaamheid voor andere meningen en argumenten onontbeerlijk.

Het wordt tijd voor een ode aan de verdraagzaamheid. Hoewel niet in dichtvorm hebben sommigen in roerige tijden daartoe een poging gedaan. Het meest vermaard in dezen is Edward Morgan Forster die in 1941 voor de BBC beschouwingen hield over de democratie: “Two cheers for democracy”. Hij verdient in dit stukje twee citaten: “verdraagzaamheid is een zeer saaie deugd, maar wel de meest onmisbare, dus de meest wezenlijke waarvan de democratie afhangt” en “verdraagzaamheid is een heel vervelende eigenschap, maar zonder die eigenschap overleven we niet”. Beide uit 1941 op het hoogtepunt van the Battle of Britain.

Van eigen bodem wil ik een betoog aanhalen van Pieter Jelles Troelstra in de Kamerdebatten van september 1916 over de invoering van het algemeen kiesrecht. Zijn devies was: de vooruitstrevenden en de conservatieven hebben elkaar nodig in het belang van een evenwichtige maatschappelijke vooruitgang. Zonder het woord verdraagzaamheid uit te spreken verwoordde Troelstra de betekenis ervan, wat mij betreft, perfect in dat debat. De tekst heb ik uit TROELSTRA, P. J., GEDENKSCHRIFTEN:

Als men vecht voor het tot stand komen van een hervorming, is men geneigd in hen, die zich daartegen uit conservatisme verzetten, slechts vijanden en dwarsdrijvers te zien. Zo eenvoudig echter is de zaak niet. De vooruitstrevende en de behoudende elementen in de maatschappij, de voorstanders van het nieuwe en die van het oude, staan zeker in de bedoeling tegenover elkaar en het ligt dus voor de hand, dat zij elkaar met de uiterste inspanning bestrijden, maar zij vormen toch een geheel van krachten voor de maatschappelijke ontwikkeling, waarbij de ene kracht even noodzakelijk is als de andere. Van algemeen historisch standpunt bezien heeft ook de tegenstand zijn belang voor het door ons nagestreefde doel en vindt daarin zijn rechtvaardiging. Die tegenstand dwingt ons, ons rekenschap te geven van onze ideeën van de plichten, die op ons rusten bij het bekleden van functies, zowel in het politiek als in het economisch leven en van de bekwaamheden, die vereist worden om die plichten te vervullen.”

Wijze woorden van meer dan honderd jaar geleden. Toch zou het goed zijn als de echo blijft galmen, zodat zij ook de oren bereikt van hen die nu in kijven, verketteren, in ruzie zoeken, in verwijten en in te grote woorden het hoogste goed zien, met als verdediging de ‘vrijheid van meningsuiting’. Terwijl de samenleving en de realisering van hun doelstellingen meer gebaat zouden zijn met respect en verdraagzaamheid. Stop de verkettering!!!

Bovenstaande is, net als mijn stukjes “beeldenstorm” (augustus 2017) en “morele chantage” (december 2017), een uiting van mijn frustratie over de lopende discussies die ons als mensen eerder van elkaar afdrijven dan naar elkaar toe. Waar zijn de Edward Morgan Forster’s van deze tijd? We hebben hen zo hard nodig! De samenleving vraagt om moreel leiderschap ik schreef daar eerder over (april 2019).

 

Louis van der Kallen.