COLLECTIEVE INTELLIGENTIE

Nu de verkiezingen er weer aankomen Is het zaak eens te analyseren hoe het komt dat Bergen op Zoom de afgelopen jaren in de versukkeling is geraakt. 25 jaar geleden werden de gemeenten Bergen op Zoom en Halsteren bij elkaar gevoegd en samen met wat kleinere grensverschuivingen ontstond een gemeente met een stedelijke kern (Bergen op Zoom) twee dorpen (Halsteren en Lepelstraat) en een buitengebied met wat buurtschappen (zoals; Heimolen, Kladde en Klutsdorp).

Na de verkiezingen in november 1996 was het al duidelijk de stad Bergen op Zoom was overgenomen door haar ommeland. Een relatief lage opkomst in de stedelijke kern en een extreem hoge in de dorpen en buurtschappen brachten de dorpsbewoners aan de macht die ze niet meer af zouden staan. Het was de afkondiging van het naderende einde van Bergen op Zoom als industriële gemeente.

25 jaar zijn verloren. De VVD-strijdkreet: “Bergen op Zoom: Kansenstad” komt mij bijna lachwekkend over. De VVD, 25 jaar in omarming met GBWP heeft ervoor gezorgd dat Bergen op Zoom de gemiste kansenstad is! Hetzelfde heb ik met GBWP, de Halsterse Partij wiens folder de kreet (team@work) groot in witte letters van het paars laat springen. Teamwork? Sinds de herindeling heb ik heel weinig teamwork gezien in de gemeenteraad. Binnen de GBWP-fractie vast wel. De fractiediscipline is goed geregeld. Maar in de raad betekende de overmacht van GBWP en Halsteren een vervagen van de samenwerking en daarmee van de collectieve intelligentie!

Het vervagen van de collectieve intelligentie in de gemeenteraad is manifester geworden met de invoering van de dualisering van het gemeentebestuur in 2003. Coalitiepartijen sloten zich, per gevormde coalitie, aanéén. Er was immers een ‘oppositie’! Samenwerken werd verder ontmoedigd door het afschaffen van de lijstverbindingsmogelijkheden per 1 januari 2018.

Het ging GBWP altijd om macht niet om samenwerken of om het gebruik van het potentieel van de collectieve intelligentie in de raad. Zij waren veruit de grootste en wilde dan ook 2 wethouders!

Het kan anders

Tot 2008 kende de waterschappen en personenstelsel. Dus geen politieke partijen. Ieder bestuurslid zat op persoonlijke titel in het bestuur en was op eigen kracht met een eigen programma gekozen. Dus geen meelifters die op de slippen van de lijsttrekker of op de partijnaam waren gekozen. Voordeel? Je moest wel samen werken. Anders krijg je nooit een meerderheid. Je moest wel luisteren naar de wensen en argumenten van anderen. Je moest wel je eigen verlangens onder woorden brengen en onderbouwen anders haalde je geen meerderheden. Het systeem dwong de gekozenen tot samenwerken. Niemand had de macht van het getal, het waren allemaal individuen. Je werd gedwongen tot teamwork, tot gebruik en de vorming van de intelligentie van het collectief, tot collectieve intelligentie!

Dat was klaarblijkelijk de landelijke partijtijgers in ‘Den Haag’ een doorn in het oog. Onafhankelijke bestuurders die niet ‘dansten’ naar de wensen van ‘Den Haag’. Dat mocht niet blijven. De waterschappen waren in 2008 allang geen ‘boeren-republieken’ meer. Het barstte in de besturen van de goed opgeleide technici van de Technische Hogescholen en van Wageningen, de landbouw Universiteit. Een technische opleiding én vrouw, dan was verkiezing een zekerheid.

Nu heeft het waterschap Brabantse Delta 10 fracties op 30 zetels. Eigenlijk 11 maar Ons Water (mijn club) werkt al sinds 2008 samen met West-Brabant WaterBreed in één fractie. Twee verschillende partijen. West-Brabant WaterBreed (WBWB) heeft in de Algemeen bestuur 3 leden. Alle drie boeren. Dat is al zo sinds 2008. Ons Water heeft in het Algemeen bestuur sinds 2019 4 leden, daarvoor in de periode 2008-2019 3 leden. Al die jaren geen enkele boer. Toen die twee regionale waterpartijen in 2008 gingen samenwerken keken de andere partijen daar raar tegen aan. De toenmalige partijleider van WBWB was nu niet bepaald een linkse rakker. En de partijleider van Ons Water (ik dus) stond en staat nu niet bepaald bekent om zijn rechtse insteek. Lowieke was en is een sociaaldemocraat. Toch kwam de samenwerking tot stand omdat ‘water’ rechts noch links is. De twee partijleiders kende elkaar al vele jaren en wisten wat ze aan elkaar hadden en respecteerden elkaar. Nu werken we 13 jaar tot volle tevredenheid in één fractie samen. Al die jaren wisten we ook in het Algemeen bestuur (AB) en in het Dagelijks bestuur (DB) met de andere fracties samen te werken. Waarom? Omdat we als fractie van zes en als fractie van zeven niet de kaart speelden van de machtsfactor. Als fractie van zes en ook als fractie van zeven gunden we ook fracties met slechts 3 zetels een DB-lid. Waarom? De wens; zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de collectieve intelligentie die te vinden is in het gehele AB!

In Bergen op Zoom is het al decennia zo dat GBWP de macht van het getal liet prevaleren boven de wens optimaal gebruik te maken van de collectieve intelligentie te vinden in de gemeenteraad. Dat heeft er structureel, mijns inziens, toe geleid dat van werkelijke samenwerking, ook in de moeilijk tijden, geen sprake is geweest.

Het kan en moet anders

In het BSD-programma voor de komende periode is te vinden: “De BSD heeft het afgelopen jaar intensief samengewerkt in het Links Blok samen met de PvdA, GroenLinks en de SP. Wij zijn voornemens om deze samenwerking voort te zetten en zo mogelijk verder uit te bouwen”.

De vier partijen werken nu ruim negen maanden intensief samen. In 85/90 % van de gevallen spreken we in commissies en raad met één woordvoerder namens het Links Blok. Iedereen heeft kunnen constateren dat die samenwerking niet alleen vergadertijd bespaard maar ook de kwaliteit van de inbreng heeft verbeterd. Met zeven raadsleden is de collectieve intelligentie zichtbaar toegenomen.

Ik constateer, dat feitelijk het CDA, is opgesplitst (CDA en Samen-0164). Geen blijk van samenwerking. Ik constateer tevens dat de VVD is opgesplitst (VVD en Lokaal Realisme). Konden klaarblijkelijk ook niet meer door één deur. En ook Lijst Linssen is een paar leden kwijtgeraakt aan de nieuwkomer Belang van Bergen op Zoom. Ook geen summum van samenwerken.

Drie bestaande partijen die drie kindjes hebben gebaard. Of ze politiek levensvatbaar zijn zal blijken. Wordt ons mooie Bergen op Zoom, met haar ommeland, daar beter van? Ondergetekende betwijfelt het. Het goede voorbeeld van het Links Blok, van de SP, GroenLinks, PvdA en de BSD wordt vooralsnog niet gevolgd. En terwijl voor de eerste stappen in de richting van Bergen op Zoom; kansenstad of van team@work, samenwerking en toeneming c.q. benutten van de collectieve intelligentie in de gemeenteraad, echt nodig is. Nu maar hopen dat de kiezer gaat zien waar en hoe er wel samengewerkt wordt en welke partijen de boel zelfs intern niet bij elkaar kunnen houden. Dat wordt een test voor de collectieve intelligentie van de Bergse bevolking!

Louis van der Kallen.