| 05-12-2021 |
“The Technology Trap: Capital, Labor, and Power in the Age of Automation” is een boek van de hand van Carl Benedikt Frey. Hierin doet Frey de suggestie dat in de toekomst het verzet van bijvoorbeeld de gele hesjes – wat zich richtte op de globalisering – de komende jaren om kan slaan in een verzet tegen technologie. Frey laat met regelmaat voorspellende (proef-) ballonnen op. Zo voorspelde hij in 2013 dat kunstmatige intelligentie de oorzaak kan worden voor het verdwijnen van 47 % van de huidige banen. Ik heb zelf in de jaren tachtig van de vorige eeuw een studie gemaakt van de geschiedenis van het luddisme en dat in 1985 vertaald naar hoe een partijprogramma van de Hollandse Democratische Luddieten eruit zou kunnen zien.
Uitstoot van arbeid door maatschappelijke veranderingen is van alle tijden. Angst bij bestuurders dat het tot onrust kan leiden ook. De opstand van de luddieten als reactie op de weefmachines (mechanisering) die de arbeiders massaal werkloos maakte en hen stortte in een maatschappelijke/economische neergang van circa 70 jaar (1776 – 1848) is qua verzetsomvang uniek. In de jaren tachtig van de vorige eeuw zag ik door de automatisering soortgelijke effecten optreden. Nu is het denkbaar dat door de toepassing van kunstmatige intelligentie en robotisering – gecombineerd met de flexibilisering van de arbeid – de werkgelegenheid gaat dalen met als gevolg dat de inkomsten van velen terug gaan lopen en er negatieve maatschappelijke effecten optreden.
Nu hadden de luddieten geen stemrecht. Nu kunnen de oproerige slachtoffers van de ‘vooruitgang’ zich roeren en verstaanbaar maken met hun stem. Carl Frey wijst dan ook terecht naar de kansen voor populisten en het risico dat de huidige onvrede zich zou kunnen gaan richten op de technologie. In het voorlopige partijprogramma van de Hollandse Democratisch Luddieten schreef ik in 1985: “In ons maatschappelijk bestel wordt met de maatschappelijke gevolgen van uitvindingen en onderzoeken niet of nauwelijks rekening gehouden, noch dat vooraf de maatschappelijke wenselijkheid daarvan wordt bekeken.” Helaas is die constatering ruim 35 jaar jaren later nog steeds relevant.
Ik put hoop uit het feit dat steeds meer prominenten aangeven af te willen kicken van de digitale wereld en terug willen keren naar de tastbare werkelijkheid. De NRC schreef “dat de sfeer bij vlagen ronduit anti-technologie is”. Volgens het NRC artikel was ‘de rode draad van veel festivalsessies, hoe sociale media en smartphones mensen letterlijk van elkaar afschermen. Zorgwekkende cijfers over toenemende depressies, angststoornissen en zelfmoorden onder jongeren worden meermaals in verband gebracht met de massale schermverslaving.’
Ik ben geen tegenstander van technologische ontwikkelingen, maar ik – als een neo-luddiet – onderstreep wel de uitspraak die Mahatma Gandhi deed in 1931 in een gesprek met Charlie Chaplin (de acteur die in 1936 de hoofdrol speelde in Modern Times) en in deze uitspraak kan ik me volledig vinden. Gandhi zei: “Hoe sneller machines bewegen, des te sneller leven de mensen en des te groter is ook de nerveuze spanning die de machine van de mens eist. Cultuur, ontspanning en het hele leven worden zo afhankelijk van de machines, dat de mens zelf er innerlijk armer van wordt. Het individu bevindt zich min of meer in de positie van de wilde, die zich een idool schept en er zich vervolgens aan onderwerpt.”.
