DE CHIMPANSEE IN ONS

 

    


| 17-10-2021 |

 

Soms raakt de kop van een artikel je meteen. Zo ook een artikel in de Volkskrant van 16 oktober 2021 met de kop “Laten we ons bevrijden van de chimpansee in ons”, hetgeen grotendeels een interview bevat met de Britse schrijfster Jeanette Winterson waarin kunstmatige intelligentie en haar essaybundel “12 Bytes” over de tech-revolutie centraal staan.

De genetische verwantschap tussen mens en chimpansee is buitengewoon groot. In wetenschapsartikelen wordt vaak 98,5 % DNA -gelijkenis genoemd. Een ook ik denk dat wij sociaal-cultureel een grote gelijkenis kennen. Groepsvorming, oorlog, seks, dominantie en rituelen: ik durf wel te erkennen dat wij als mensen en ik als man tal van overeenkomsten zie tussen ons en mij en de chimpansee. Ik geloof niet zo in die zelfbevrijding. De mens onderscheidt zich in mijn beleving met slechts een uiterst dun laagje vernis van de aan ons zo verwante mensaap. De gedachte dat ik mij kan bevrijden van ‘het beest’ in mij komt mij als onhaalbaar over. Ik durf best te erkennen dat ik in mijn dromen een stuk minder beschaafd ben dan in mijn dagelijkse gedrag. En als ik kijk naar de geschiedenis van ‘de mens’ denk ik dat voor die ‘bevrijding’ nog heel wat generaties nodig zullen zijn.

Jeanette Winterson is een tech-optimist die denkt dat binnen 50 jaar de machine op veel vlakken de mens de baas zal zijn en zij is daar enthousiast over. Ik denk ook dat de machine de mens op termijn op veel vlakken de baas zal zijn, maar ik ben daar verre van enthousiast over. Ik ben, ondanks dat ik of misschien wel omdat ik mijn hele beroepsmatige leven werkzaam geweest in research en development, een luddiet in hart en nieren. Z’n veertig jaar geleden schreef ik de geschiedenis van het luddisme en schreef in die tijd zelfs het partijprogramma van de Hollandse Democratische Luddieten omdat ik een samenleving beschouwde die sluipenderwijs door een ongeremde groei van technologische ontwikkeling een richting uit zag gaan die mijn inziens ongewenst was.

Mijn verwachtingen zijn helaas grotendeels bewaarheid. Een deel van de mensheid heeft baat gehad bij de ontwikkelingen en groot deel zeker niet. De sociale en economische tweedeling is, in mijn beleving, gegroeid net als de kloof tussen hen. Ook heb ik Modern Times van Charlie Chaplin (de mens als verlengstuk van de machine) zich zien ontwikkelen. Alleen ervaren mensen dat zich slechts zelden. Maar toen recent Facebook uitviel zag ik de afhankelijkheid. En ook hoe veel mensen omgaan met hun smartphone laat zien dat velen mentaal verslaafd zijn geraakt aan de machine. Wie is dan de baas?

Jeanette Winterson voorziet dat de mens meer en meer versmelt met kunstmatige intelligentie hetgeen feitelijk een breken is met de eigen biologische evolutie. Ze heeft dat in haar werken verder uitgewerkt in thema’s als virtual reality, seksualiteit en transhumanisme.

Ze meent verder dat de mens hard op weg is de aarde en onszelf te vernietigen. Ik ga maar gedeeltelijk mee in die opvatting. De aarde als planeet heeft al veel overleefd. Moeder aarde heeft een botsing met een andere (proto)planeet Theia overleeft, de inslagen van tal van meteoren, ijstijden tot sneeuwbal aarde toe. Het dunne schilletje en het leven heeft tal van aanslagen zoals hiervoor benoemd overleefd. Ieder massaal (uit)sterven werd gevolgd door een explosie van nieuw leven. Veel van de mensen die spreken over de vernietiging van de aarde bedoelden eigenlijk de vernietiging van de biotoop die het leven van de mens mogelijk heeft gemaakt. Het ‘leven’ zal de mens overleven en uiteindelijk op al onze aanslagen/armageddon ’s regeren met een explosie van nieuw leven. Nieuwe vormen. Nee de ‘mens’ laat zich weinig tot niets aan moeder aarde Gaia gelegen liggen. Er zijn hooguit zorgen over de mogelijkheden die het directe nageslacht zullen hebben op een voor de mens leefbare aarde.

De kans is reëel dat de verder ontwikkelende vormen van kunstmatige intelligentie een tot op zekere hoogte collectief brein gaan vormen. Nu al verbindt de mens tal van machinerieën via internet met elkaar. Jeanette Winterson denkt zelfs aan het uploaden van ons brein naar de Cloud. Naar een lichaamloos leven. Breinen zonder lichaam hebben geen last van “te moeten eten”, geen last van veroudering, geen last van een onwillig lichaam dat pijn kan lijden, geen drang tot seks of intimiteit, geen drang tot ongeremde behoeftebevrediging of honger naar status of bezit. Het lijkt een bevrijding. Maar is het dat ook?

Ik erken dat het lijkt dat velen hun fysieke leven afgezworen hebben. Ze zitten veel achter het scherm van hun computer of TV. In China zou zelfs een groeiende groep mensen zichzelf de ‘de tweedimensionalen’ noemen. Hun ‘echte leven’ speelt zich af op hun schermen, waarvan het armzalig bijproduct hun menszijn zou zijn!

Met mijn 73 jaar heb ik het grootste deel van mijn fysieke leven gehad. Had ik dat in willen ruilen voor een eeuwig digitaal leven? Nooit van mijn leven. Ik blijf graag zelf de baas over mijn delete knop! Mijn leven was er tot nu toe één met veel hindernissen. Ruim twee jaar geleden heb ik mijn echtgenote na bijna 51 jaar huwelijk moeten begraven. Ik heb genoten en geleden van het lichaam dat mijn huis is waarin mijn bewustzijn en mogelijk mijn ziel leef. Dat leven heeft mij nu ook de ervaring gebracht wat eenzaamheid is. Want als je levenspartner sterft, ervaar je wat een leven ‘alleen’ is. Ook bij een actief leven in een nog steeds vol lijkende wereld kan eenzaamheid een deel van je leven worden. Ik schreef daar eerder een aantal artikelen over. Toen werd ik geïnspireerd door het boek “De eenzame eeuw” van Noreena Hertz met als subtitel “Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt.”

Zowel Noreena Hertz als het interview met Jeanette Winterson prikkelen mijn geest en laten mij het leven ervaren. Ik betwijfel of – als ik uitsluitend digitaal zou leven – de algoritmen van het programma dat dan mijn digitale leven zou hosten mij verbonden zouden hebben met dat boek of dit interview.

Ik denk dat de essaybundel “12 Bytes” een zeer lezenswaardig boek is. Gelukkig heb ik nog echte hersencellen en een echt lichaam en een echt gevoel voor wat het leven mij te bieden heeft.

 

Louis van der Kallen.


Voeg toe aan je favorieten: Permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *