| 09-06-2021 |
Wat eens een trots waterschap was, is bestuurlijk beland in chaos. Ik schreef er eerder over onder de titel “machtsgreep in een waterschap” . Het waterschap Hollandse Delta is een tot op het bot verdeeld waterschap dat bestuurlijk op drift is geraakt. Al meteen na de eerste verkiezingen volgens het lijstenstelsel in 2008 is de bodem gelegd voor het conflict dat nu maar niet tot bedaren is te brengen. De grote winnaar van die verkiezingen werd buitengesloten van deelname in het college van heemraden. De veruit grootste partij werd bewust, en herhaald uitgesloten. Pas in 2019 na tien jaar uitsluiting werd er een college gevormd mede met twee leden van de fractie van de Waterschapspartij Hollandse Delta. Tot de komst van de nieuwe dijkgraaf in mei vorig jaar leek het college van Heemraden goed te werken. Zijn voorganger had samen met de heemraden gewerkt aan een inhaalslag om achterstanden in onderhoud en investeringen in te gaan lopen.
Die achterstanden waren niet uniek voor het waterschap Hollandse Delta. De waterschappen kregen er de afgelopen twintig jaar steeds meer taken bij en de bestaande taken en normen werden steeds verder verzwaard. Aan de dijken en de waterkwaliteit werden in hoog tempo steeds zwaardere eisen gesteld. In mijn eigen waterschap Brabantse Delta is het dan ook al meer dan tien jaar gebruikelijk dat de tarieven jaarlijks met de inflatie PLUS 2,5 % stijgen. Dat is onvermijdelijk als aan de eisen die het Rijk (sterkere dijken), de provincie (meer natuur) en Europa (kaderrichtlijnwater KRW) stellen wil voldoen.
Het gevolg van de invoering van het lijstenstelsel is de politisering. De komst van politici die veelal ervaring hadden opgedaan in gemeenteraden en provinciale staten. Afgezien van het feit dat dit duale organen zijn, kennen die bestuurslagen een geheel andere financiering. Het grootste deel van het gemeentelijke en provinciale geld komt van het Rijk via het gemeente- of provinciefonds. Waterschappen betalen hun taken vrijwel volledig uit de eigen belastingen.
Politici die eerder in een gemeenteraad of de Staten hebben gezeten, zijn het doen van beloftes gewend. Het geld kwam toch vooral van elders. Waterschapbestuurders van voor 2008 weten dat alles wat ze beloven ook echt uit de zak van hun kiezers moet komen. Dus ze beloven niet zo veel en richten zich op de echte kerntaken van het waterschap. Die kerntaken zitten ook verweven in de systematiek van de waterschapheffingen (belastingen). Voor al de mooie neventaken waarover de ex- gemeentelijke en ex-provinciale bestuurders zo mooi kunnen spreken, is formeel in de heffingen geen plek. Dus is er geen geld voor!
Dat verschil in besef van wat kan en wat past, leidt in steeds meer waterschappen tot bestuurlijk botsingen tussen de oude traditionele waterschapbestuurders en de nieuwlichters in de politieke partijen. Zeker nu de dijkgraven van de ‘oude’ stempel vrijwel allemaal verdwenen zijn. De nieuwelingen komen soms zelfs binnen met een eigen programma (lage tarieven) of doelstellingen. Die in de hoofden van politici afkomstig uit de partijen wel passend zijn maar bij de oudjes die denken in belang – betaling – zeggenschap en technologisch zijn gedreven de wanhoop doet groeien. Twee werelden die elkaar vaak niet begrijpen. De nieuwe politici vinden dat er geld moet zijn voor de ‘nieuwe’ taakopvattingen. De oudjes die zeggen: de manier, de wijze van financiering van de waterschapstaken voorziet hier niet in. En de tarieven extra verhogen (buiten de al jaren geldende inflatie plus 2,5 procent en soms meer) is niet vol te houden voor degenen die van het water moeten leven zoals boeren en bedrijven.
Het voorgaande neem ik bij steeds meer waterschappen waar. De politisering veroorzaakt door het lijstenstelsel verwoest de bestuurlijke tradities van het waterschapbestel. Een bestel dat technologisch uitvoerend was. Voldoen aan de technische normen voor de dijken en de waterkwaliteit tegen de laagste kosten was het doel. Sinds 2008 zijn er door de politieke partijen in de waterschappen allerlei nevendoelen geformuleerd zonder dat de financiering is aangepast. Dat botst en zal blijven botsen.
Het proces bij Hollandse Delta laat zien dat politici als ware narcisten denken de waarheid in pacht te hebben. Waarom zou je als Verenigde Vergadering (VV) luisteren naar het advies van onderzoeker Hans Andersson die de conclusie trok: “Uitsluiting leidt tot verziekte bestuurscultuur”? Waarom zou je als VV luisteren naar de wijze adviezen/suggestie voor de bestuurlijke toekomst van het duo zwaargewichten Peter van der Velden & Mary Heessels. Natuurlijk niet! Een oud-burgemeester in de VV van de Hollandse Delta stelde het haarzuiver: men gaat gewoon door met het creëren van een hofhouding van een dijkgraaf met een politieke agenda. En dat terwijl een dijkgraaf niet door de burgers gekozen is en al helemaal geen eigen agenda zou moeten hebben.
“Persoonlijke ambities bepalen de uitkomst niet de bestuurlijke en inhoudelijke kwaliteiten. Arm, arm, arm waterschap!” Die woorden van de oud-burgemeester, zijn mij uit het hart gegrepen.
De slotbrief d.d. 2 juni 2021 van het duo Peter van der Velden & Mary Heessels bevat tal van goede adviezen waarvan vooralsnog geen enkele wordt opgevolgd.
Wat mij in die brief trof was: “Als we terugkijken naar de behandeling van het voorstel op 31 mei, kunnen we helaas niet anders constateren dat we in onze opzet om met dit proces een begin te maken met de verbetering van de bestuurscultuur, niet zijn geslaagd”.
Na maanden van inspanning van een duo van naam, is dit een keiharde conclusie. Ik hoop dat de VV van de Hollandse Delta tot inkeer komen of dat de Commissaris der Koning of de Kroon hier ingrijpen. Want als dit niet tot een bezinning komt, zullen steeds meer waterschappen ditzelfde lot ondergaan. Laat het mooie waterschap Hollandse Delta niet het voorland zijn voor de andere waterschappen. Aan het nieuw kabinet de oproep, de fout van politisering middels de invoering van de het lijstenstelsel in 2008 ongedaan te maken en orde te brengen in de bestuurlijke chaos bij Hollandse Delta.
Louis van der Kallen.
