| 24-05-2021 |
Sinds begin oktober 2020 heb ik – geïnspireerd door het boek De eenzame eeuw van Noreena Hertz met als subtitel Het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt – een zestal artikelen geschreven over eenzaamheid. Het lezen van het boek en het schrijven van de artikelen was voor mij ook een route naar zelfanalyse. Als mens maar ook als politicus.
Het eerste artikel was een beschrijving van de inhoud en van de eerste ervaringen met het boek. Het tweede artikel was een beschrijving van wat ik zelf in mijn leven waarnam en hoe wij bewust of onbewust stapje voor stapje, sluipenderwijs werden geïsoleerd van onze omgeving. Het derde artikel ging over de rol van de politiek in het proces van vereenzaming van ons als mensen en wat genoemd wordt de samenleving. Hoe werden wij mensen onzichtbaar? In het vierde artikel stond centraal: voelen we ons genegeerd of niet gewaardeerd? En: doe ik er toe? In het vijfde artikel werd het gebruik van ‘sociale media’ en de invloed daarvan op de eenzaamheidsgevoelens van onszelf en anderen beschreven. Het bevatte de constatering dat het gebruik van voornaamwoorden van de eerste persoon als ‘ik’, ‘mij’ en ‘mijn’ steeds vaker worden gebruikt in liedjes en dat gebruik van ‘wij’, ‘ons’ en ‘onze’ afneemt. De ‘ik-maatschappij’ is geboren! In het zesde artikel zoemde ik in op mijzelf als eenzaam mens in een wereld die steeds vreemder wordt. Een ‘Einzelgänger’, een verdwaalde bèta in een snelle, chaotische alfawereld die ervaart dat gevoelens moeilijk, zo niet beangstigend zijn. Met een manier van denken die voor mij als luddiet meer past in het pre-industriële Engeland dan in de ik-wereld van vandaag. Die aan zelfkastijding doet als hij luistert naar het Wolgalied van Lehar, een lied dat ik in mijn jeugd vele malen als zanger (in het Nederlands) en als solist op de mondharmonica of de melodica ten uitvoering bracht omdat ik mij er volledig mee vereenzelfdigde.
Ik heb iets met bepaalde vormen van muziek zoals de ouverture Der Leichte Kavallerie van Franz von Suppé waarbij ik bij een deel van het nummer het gevoel krijg deel uit te maken van ‘The Charge of the Light Brigade’, de aanval in 1853 in de Krimoorlog waarbij the Light Brigade een charge uitvoerde die volstrekt zinloos was. Een charge van Lichte Dragonders, Lansiers, Ulanen, Huzaren kortom Cavaleristen – allen te paard – die tussen rijen batterijen van kanonnen een aanval uitvoerden. Ze werden afgeslacht maar wel in een gedicht van Lord Tennyson herdacht. Met ere gevallen in de strijd. Ook met de ouverture Wilhelm Tell van Gioacchino Rossini heb ik iets, waarbij ik tegen het einde van het stuk de ‘schelm’ ben die te paard aan de jagende meute ontkwam. De eenzame dromer die in zijn eigen wereld leeft.
Ik speelde de stukken en was er een onderdeel van. Ook in mijn huidige leven ben ik soms de ‘held’ of ‘schelm’ die met ‘ere’ de strijd aangaat tegen al het onrecht. Maar zowel in het Der Leichte Kavallerie als in de ouverture Wilhelm Tell speel ik in gedachte de rol van de eenzame die strijdt tegen het onrecht en voor idealen. In de Charge of the Light Brigade-gedachte maak ik met velen en met ere deel uit van een groep van broeders en zusters (gele hesjes, vakbondsleden, anti 5G activisten) die een schijnbaar bij voorbaat te verliezen strijd aangaan. Maar een strijd die gevoerd moet worden. De offers moeten worden gebracht. Zo is het ook met het ‘linkse kamp’ in de politiek. Strijden voor rechtvaardigheid, voor een eerlijker maatschappij, voor de ‘verworpenen der aarde’.
Er zijn veel eenzamen zoals ik. De samenleving vereenzaamt. Het kan anders! Hier en daar wordt dat gezien. Zo is er in het Verenigd Koninkrijk in 2018 zelfs een Staatssecretaris voor Eenzaamheid benoemd. Het wordt ook tijd dat de politiek doorkrijgt welke oorzaken ten grondslag liggen aan de toenemende eenzaamheid. Zoals: verstedelijking, de afbraak van gemeenschappelijke voorzieningen, de flexibilisering van de arbeid, het thuiswerken, uiteraard mede als gevolg van de corona pandemie.
In het boek “De eenzame eeuw” legt schrijfster van Noreena Hertz de schuld vooral bij het sinds de jaren tachtig florerende neoliberalisme. “Het ideologische fundament van de 21ste -eeuwse eenzaamheid” noemt zij het, dat zo de nadruk legt op vrijheid (vrije keuze, vrije markten, vrij zijn van overheidsbemoeienis). Een ideologie van zelfredzaamheid en een meedogenloze competitie, die het eigenbelang plaatst boven de gemeenschap en het gemeenschappelijk belang. Volgens Noreena Hertz “ is het tijd om kapitalisme te voorzien van een dosis solidariteit”. Dit mede omdat in haar mening eenzaamheid de mens vatbaar maakt voor populisme. De mens die zich in de steek gelaten voelt, zoekt dan vaak zijn heil bij rechts-populisme.
Rechts-populistische leiders weten dat maar al te goed. Kijk naar de slogan van Trump: ’You the forgotten people. I’m not forgetting you.’ Of Salvini, die de familie centraal stelt door veel te spreken over papa en mama en keer op keer te roepen: ‘Ik zie je, ik hoor je, ik luister naar je.’ Trump suggereerde op zijn bijeenkomsten: Je kunt bij ons horen, maar dan moet ‘de ander’ buiten blijven – de asielzoekers, de immigranten, de mensen met een andere religie. Boris Johnson voerde ook een Trump-achtige campagne door te stellen op te komen voor ‘de vergeten man’.
Het kan anders. Kijk naar Jacinda Arden, de premier van Nieuw- Zeeland, die aankondigde niet langer groei en productiviteit leidend te laten zijn maar ook zachtere maatstaven als welzijn, verbondenheid en het vertrouwen in de politiek.
Ik raad iedereen het boek “De eenzame eeuw” van Noreena Hertz aan! Ontdek de eenzame samenleving waaraan ook u uw bijdrage levert. Samen kunnen we zaken veranderen zodat toekomstige generaties de woorden ‘wij’, ‘ons en ‘onze’ weer leren vaker te gebruiken en te begrijpen, en daar zelf invulling aan gaat leveren.
Louis van der Kallen.
